Bazylika Eufrazjusza w Poreču

Dawno już nie prezentowałem na blogu zabytku wpisanego na Listę UNESCO. Pora to zmienić za sprawą Bazyliki Eufrazjusza znajdującej się w Poreču na półwyspie Istria w Chorwacji. Jak można dowiedzieć się na oficjalnej stronie UNESCO, wpisanie w 1997 roku bazyliki na Listę było uzasadnione wyjątkową kompletnością całego zespołu biskupiego powstałego od IV do VI w oraz za walory samej bazyliki, gdzie w sposób unikalny nastąpiło połączenie sztuki klasycznej i bizantyjskiej.

Diecezja w Poreču jest jedną z najstarszych w rejonie Adriatyku i została założona na przełomie III i IV wieku. Pierwszym kościołem w tym miejscu była nieduża kaplica, w której pochowano zmarłego śmiercią męczeńską za czasów rzymskich pierwszego biskupa Poreča - Maura z Parentu. Wkrótce biskup został kanonizowany, a kaplicę powiększono o pomieszczenia przylegającego domu. Powstał kościół pw. św. Maura, patrona miasta. Kościół ten popadł w ruinę podczas ataku Gotów, którzy opanowali miasto na kilkadziesiąt lat.

Obecna bazylika pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny została wzniesiona w VI wieku za panowania biskupa Eufrazjusza. Do budowy wykorzystano fragmenty poprzedniego kościoła, a marmurowe bloki sprowadzono z wybrzeża Morza Marmara. W tym czasie Poreč należał już do Bizancjum i to jej mistrzowie wykonali wspaniałe mozaiki, które możemy podziwiać do dnia dzisiejszego. Podobnie jak i cały kompleks budynków biskupich, które najlepiej się prezentują od strony morza.



Wejście do bazyliki znajduje się w ścisłym centrum starego miasta.



Wstęp jest płatny, my w 2021 roku zapłaciliśmy po 50 kun, czyli ok 35 zł. Strzałki kierują do kasy.



Obok wejścia do kasy znajduje się plan całego kompleksu biskupiego. Składa się na niego Atrium, Baptysterium, Dzwonnica, Pałac Biskupi, Lapidarium i główny budynek bazyliki. Cały plan zwiedzania znajduje się też na bilecie, ale wystarczy poruszać się po obiekcie zgodnie ze strzałkami i kolejnymi numerami.



Zwiedzanie zaczynamy od wizyty na atrium. Pełniło rolę przedsionka świątyni. Jest otoczone krużgankami. Stąd tez mamy najlepszy widok na fasadę bazyliki.



Szczytowe okna ozdobiono mozaikami.



Kolumny krużganków zakończone są ładnymi, bizantyjskimi kapitelami.



Część krużganków skrywa nieduże lapidarium.



Do atrium przylega ośmioboczne baptysterium.



W środku znajduje się chrzcielnica z V wieku, pochodzącą jeszcze z wcześniejszego kościoła. Ma postać zagłębienia w ziemi, które kiedyś było wypełnione wodą.



Obecnie pomieszczenie nadal służy chrztom, ale obmycie ciała wodą odbywa się przy nowszej chrzcielnicy. Zaraz obok niej znajduje się wejście na dzwonnicę.



Warto na nią wejść dla ładnych widoków na miasto.



W oddali połyskuje błękitna tafla Adriatyku.



Wchodząc na dzwonnicę warto sprawdzić porę bicia dzwonów. Są naprawdę donośne.



Po zejściu z wieży udajemy się do dawnego pałacu biskupiego.



W wybudowanym również w VI w budynku mieści się obecnie Muzeum Sztuki Sakralnej. W kilku salach wystawione są ołtarze, rzeźby świętych, meble kościelne i szaty liturgiczne.









Wenecki ołtarz Marii Dziewicy z przełomu XV i XVI wieku. Po bokach postacie św. Jakuba i św. Jana Chrzciciela a u góry wyobrażenie Boga Ojca.



Widok na wewnętrzny dziedziniec pałacu biskupiego.



Schodzimy teraz na parter pałacu biskupiego,



gdzie znajduje się lapidarium.



To tutaj są eksponowane znalezione w trakcie wykopalisk fragmenty posadzek i detale architektoniczne. Najstarsze są datowane na IV w.



Pierwszy symbol rozprzestrzeniającej się wiary w Jezusa - znak ryby - IV w.



Z lapidarium wchodzimy teraz na fragment muru oddzielający teren bazyliki od nadmorskiej promenady.



Idąc wzdłuż niego możemy zobaczyć doskonale zachowaną posadzkę dawnego domu rzymskiego, który w IV wieku pełnił funkcję kościoła pierwszych chrześcijan.



Widok na zabudowania pałacu biskupiego i dzwonnicę.



Następnie zaglądamy do dawnej zakrystii. Przestała pełnić swoją funkcje, gdy pod posadzką odkryto świetnie zachowane fundamenty absydy pierwszego kościoła (kaplicy) wybudowanej w Poreču w IV w.



Obok, w kamiennej kaplicy znajduje się sarkofag św. Maura, patrona Poreču.



Wreszcie przyszła pora zobaczyć samą bazylikę. Surowe wnętrze kościoła zostało podzielone na trzy nawy.



Środkową, wyższą nawę oddzielają od bocznych dwa ciągi marmurowych kolumn, z bogato zdobionymi bizantyjskimi kapitelami. Przyjrzyjmy im się dokładniej. Nie znajdziemy w kościele dwóch takich samych, podobnie jak i finezyjnie zdobionych łuków łączących poszczególne kolumny.



Powoli zbliżamy się do ołtarza głównego. To co widzimy wciąż wzbudza zachwyt odwiedzających bazylikę. I to już prawie 1500 lat.



Podchodzimy bliżej, by z boku zobaczyć jeszcze więcej detali zdobiących prezbiterium świątyni. Nie znajdziemy tutaj rzeźb świętych, czy rozbudowanych nastaw ołtarzowych. Jedynym elementem wystroju są wspaniałe bizantyjskie mozaiki pochodzące z VI w. i ciąg bogato dekorowanych marmurowych płyt umieszczonych w dolnej części absydy. Nad stołem ofiarnym wznosi się równie bogato zdobione cyborium, wsparte na czterech marmurowych kolumnach, stworzone jednak dużo później, bo w XIII wieku.



Mozaiki zostały wykonane zgodnie ze wschodnim kanonem przedstawienia świata. Na samej górze mamy Niebo z centralną postacią Chrystusa Pantokratora zasiadającego na kuli ziemskiej. Jezus trzyma otwartą księgę z łacińskim tekstem „Ego sum lux vera” („Jestem prawdziwym światłem”). Wokół niego stoi 12 Apostołów. Ich sylwetki są łatwe do rozpoznania po atrybutach i łacińskich imionach.



Kolejne zdjęcia pokazują powiększone fragmenty tej części mozaiki. Zadziwia precyzja wykonania i ilość odcieni kamyków tworzących poszczególne postacie.






Poniżej na wewnętrznej części łuku absydy w medalionach umieszczono wizerunek Baranka Bożego oraz postacie dwunastu świętych kobiet, które zginęły śmiercią męczeńską.



Zobaczmy, jak to wygląada z bliska.






Największe wrażenie na zwiedzających bazylikę robi mozaika umieszczona we wnęce kopuły prezbiterium. Przedstawia centralnie umieszczony tron, na którym siedzi Matka Boska z Dzieciątkiem Jezus. Scena ta nawiązuje do wezwania bazyliki – właściwa nazwa to Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Po bokach stoją aniołowie i święci. Z lewej strony jest wspomniany wcześniej św. Maur a za nim, z brzegu znajdują się trzy postacie bez aureoli – biskup Eufrazjusz, fundator świątyni trzymający makietę bazyliki oraz jego brat Klaudiusz ze swoim synem, też o imieniu Eufrazjusz.



Zobaczmy detale tej części mozaiki.









W pasie poniżej kopuły wyróżniają się dwie duże mozaiki ze scenami z ziemskiego życia Maryi. Jedną z nich jest Zwiastowanie.



Drugą jest Nawiedzenie, gdzie Maryja spotyka Elżbietę. Możemy tutaj zobaczyć rzadko ukazywany w kościołach obraz obu kobiet w wyraźnej ciąży.



Do wystroju tej części kościoła dostosowano wspomniane cyborium, gdzie również część nad kolumnami pokrywają podobnej jakości mozaiki, tyle, że datowane na XIII wiek.






Dawniej również cała posadzka bazyliki była pokryta mozaikami, o czym możemy się przekonać w kilku miejscach, w odkrytych jej fragmentach.



Aby opis bazyliki był kompletny wspomnę jeszcze o dwóch jej bocznych kaplicach. Niestety ich wystrój już jest bardziej współczesny.






Zwiedzanie bazyliki i kompleksu budynków towarzyszących zajęło nam ok. 1 godziny. Warto było spędzić ten czas, nie na co dzień mamy możliwość obcowania z tak cennymi obiektami. Opuszczamy teren bazyliki i udajemy się na dalsze zwiedzanie miasta, co kiedyś opiszę na blogu.



Lokalizacja bazyliki