Legnickie Pole

Dokładnie 783 lata temu, 9 kwietnia 1241 roku na polach pod Legnicą rozegrała się bitwa, w której rycerstwo polskie pod wodzą śląskiego Piasta, księcia Henryka II zwanego Pobożnym, wsparte posiłkami morawskimi i niemieckimi, starło się z armią mongolską. Bitwa, mimo że zakończyła się całkowitą klęską i śmiercią śląskiego władcy, powstrzymała Mongołów w dalszym marszu na Europę.

Już po bitwie, dla upamiętnienia tego starcia, a także dla uczczenia pamięci poległego syna, jego matka, księżna Jadwiga, późniejsza święta, postanowiła ufundować kościół i klasztor. Wg legendy świątynia stanęła dokładnie w miejscu, gdzie odnaleziono okaleczone, pozbawione głowy ciało księcia. Jest ona utożsamiana z istniejącym do dziś niewielkim średniowiecznym kościołem pw. Świętej Trójcy.



Niewiele dziś wiadomo o klasztorze poza tym, że osadzeni zostali w nim benedyktyni sprowadzeni z czeskich Opatowic. Po przejściu w 1523 roku mieszkańców na protestantyzm dobra klasztorne przeszły w ręce prywatne, a kościół zamieniony został na ewangelicki i taki pozostał do 1945 roku.



Obecnie znajduje się w nim Muzeum Bitwy Legnickiej, gdzie można poznać dzieje najazdu mongolskiego  i uzyskać więcej informacji o przebiegu samej bitwy. Niestety w czasie naszej wizyty muzeum było nieczynne, ale dzięki technice Street View możemy je zwiedzić wirtualnie.



Sylwetka wojownika mongolskiego przed dawną świątynią.



Na początku XVIII w. za sprawą opata z Broumova, Othmara Zinke, po uzyskaniu zgody cesarza Leopolda, benedyktyni wracają na dawne tereny. Budowa nowego kościoła, który miał stać się pomnikiem chwały obrońców wiary poległych pod Legnicą, rozpoczęła się w 1719 roku. Wkrótce zaczęto także budowę klasztoru. W 1738 roku odbyła się konsekracja całego zespołu, któremu nadano wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Jadwigi Śląskiej.



Autorem projektu całości zabudowań był czeski architekt Kilián Ignác Dientzenhofer. Fasada kościoła jest ściśle powiązana z jej wnętrzem, a jej wystrój jest jakby zapowiedzią tego, co później zobaczymy w środku.



Nawiązanie do dawnej bitwy znajdziemy na barokowym portalu głównego wejścia do kościoła w postaci elementów dawnego uzbrojenia i wyposażenia wojska.



Powyżej centralnie została umieszczona rzeźba św. Jadwigi, patronki kościoła w otoczeniu św. Benedykta i św. Scholastyki.



Całą kompozycję od góry zamyka ogromny krzyż benedyktyński adorowany przez aniołów.



Po wejściu do świątyni zaskakuje nas nietypowe rozplanowanie jego wnętrza, które ma postać powiązanych ze sobą elips wspartych na 6 filarach. Niestety, część wystroju kościoła skrywały rusztowania, ale to, co najcenniejsze mogliśmy zobaczyć.



Podchodzimy bliżej do prezbiterium kościoła. W jego centralnej części znajduje się barokowy ołtarz.



Ujęty kolumnami obraz w ołtarzu głównym autorstwa flamandzkiego malarza Franciszka de Beckera przedstawia św. Jadwigę przy zwłokach syna, z widoczną w tle panoramą obleganej przez Mongołów Legnicy.



Misternie zdobione tabernakulum.



W zwieńczeniu ołtarza  znajduje się przedstawienie  Trójcy Świętej.



Podczas zwiedzania kościoła niezwykłe wrażenie zrobiły na nas freski zdobiące sklepienie świątyni. Powstały w ciągu zaledwie trzech miesięcy w 1733 roku. Ich autorem był czołowy przedstawiciel europejskiego malarstwa iluzjonistycznego, przybyły z Bawarii Cosmas Damian Asam. Na stropie prezbiterium znajdziemy dwa takie freski. Pierwszy, bliżej ołtarza jest nawołaniem do nabożeństwa ku czci Trójcy Świętej, Matki Boskiej i modlitwy za nasze grzechy.



Drugi z fresków przedstawia apoteozę św. Benedykta i jego zakonu. Anioł trzyma księgę reguły zakonnej i jej symbole: dzban z winem, chleb i wędzidło. Poniżej widzimy papieża Grzegorza VII, 4 doktorów kościoła oraz św. Bernarda z Clairvaux, założyciela zakonu cystersów. Jeszcze niżej drugi anioł trzyma dokument zawierający listę dostojników kościelnych i dobroczyńców związanych z działalnością zakonu.



Spod prezbiterium kierujemy się teraz ku wyjściu z kościoła. Po drodze mijamy barokową chrzcielnicę z 1720 roku.



Na bocznych ścianach kościoła znajdują się cztery duże ołtarze z obrazami praskiego malarza Wacława Lorenza Reinera. Dwa z nich skrywały rusztowania, ale pozostałe dwa mogliśmy zobaczyć po niedawno wykonanej  renowacji. Ten poniżej ukazuje Św. Wojciecha dokonującego cudu zesłania deszczu w Zielonej Górze.



Z drugiej strony nawy znajduje się ołtarz z obrazem przedstawiającym męczeństwo św. Małgorzaty.



Zwraca uwagę bogata snycerką, którą ozdobiono ołtarze. Jej autorem, jak i autorem wszystkich kamiennych rzeźb w kościele był Karl Joseph Hiernle, rzeźbiarz pochodzący z Pragi. Założył tutaj swoją pracownię i przez cztery lata tworzył kolejne elementy wystroju kościoła.



Mijamy rusztowania i oto mamy przed sobą piękny widok na balkon chóru.



Na szczególną uwagę zasługują organy umieszczone w bogatym prospekcie organowym z 1731 r., którego autorem jest Adam Horatio Casparini. Są uznawane z jedne z najstarszych, a jednocześnie najlepiej zachowanych barokowych instrumentów w Europie.



Na suficie chóru znajdujemy kolejne odniesienie do bitwy z Mongołami. W centralnej części fresku widzimy ciało księcia Henryka II z wbitą włócznią pod pachą. Według legendy, zwłoki odnalazła jego żona, księżna Anna, która rozpoznała je po sześciu palcach u stopy. Po lewej widzimy sylwetkę św. Jadwigi przekazującej benedyktynom z Opatovic relikwię Krzyża Świętego i plan kościoła w Legnickim Polu. W tle widać wojska mongolskie wznoszące wbitą na włócznię głowę księcia, która miała skłonić mieszkańców obleganej Legnicy do kapitulacji. Ciekawym motywem jest ukazanie na fresku głowy smoka z której wydobywa się dym. Według historyków scena ta ukazuje pierwsze użycie gazów bojowych w Europie.



Pora pokazać największy fresk w świątyni znajdujący się na sklepieniu nawy głównej. Ma on postać ogromnego baldachimu rozpostartego pomiędzy kolumnami tej części kościoła. Treścią przewodnią tego fresku jest pokazanie znaczenia Krzyża Świętego.



W dolnej części fresku znajduje się kompozycja przedstawiająca odnalezienie Krzyża Świętego przez matkę cesarza Konstantyna, cesarzową Helenę i biskupa Jerozolimy Makarego. W tle widać jerozolimską w świątynię Grobu Pańskiego. Istotna jest również postać anioła trzymającego wyobrażenie węża miedzianego, czyli zapowiedź Ukrzyżowania Jezusa. Obok po prawej znajduje się wizerunek opata benedyktyńskiego Othmara Zinke wraz z zakonnikami, a po lewej postacie cesarzy, Leopolda I i Karola VI, którzy przyczynili się do powstania nowego kościoła. Powyżej widzimy postać papieża wraz z personifikacją 3 cnót głównych: Nadzieją, Wiarą i Miłością.



Za nimi znajduje się Wiedza. Wszyscy pragną złożyć hołd Krzyżowi Świętemu. Oprócz nich pokłon składają pielgrzymi, przedstawiciele Afryki, Azji i Ameryki, którzy stojąc u stóp figury Matki Boskiej, odbierają za pośrednictwem aniołów owoce ofiary Chrystusa. Jest to triumf i wywyższenie Krzyża Świętego wobec wszystkich narodów i ras świata.



Na fresku uczczono też postać cesarza Konstantyna I, który dowodzi żołnierzami walczącymi z wyznawcami dawnej wiary w świętym gaju.



Całość wieńczy scena ukazująca zwycięskiego Zbawiciela, u stóp którego widzimy kulę ziemską i towarzyszące mu anioły.



Opisem głównego fresku kończę relację z wizyty w kościele św. Jadwigi Śląskiej. Można się zastanawiać nad mnogością przedstawionych na nim scen, ale należy pamiętać, że dawniej zadaniem malarstwa w kościołach była nie tylko funkcja dekoracyjna, ale i dydaktyczna. Malowidła kościelne często były wykorzystywane jako ilustracje do głoszonych kazań księży. Te w kościele w Legnickim Polu na pewno tę funkcję spełniały wzorowo.

W uzupełnieniu dodam, że w 2014 roku kościól otrzymał tytuł bazyliki mniejszej oraz, że od 2004 roku znajduje się na prestiżowej liście Pomników Historii.

Lokalizacja miejsca