Kolegiata w Tumie

Niewiele mamy w naszym kraju budowli  w stylu romańskim. Dzisiaj chciałbym przedstawić sylwetkę kolegiaty w Tumie, która na pewno jest jednym z najlepiej zachowanych w Polsce romańskich kościołów.



Pomysłodawcą powstania kościoła w tym miejscu była wdowa po Bogusławie Krzywoustym, księżna Salomea. Idea budowy kościoła ostatecznie zapadła podczas zjazdu książąt polskich na zamku w Łęczycy w 1141 r. Już dwadzieścia lat później odbyła się jego konsekracja. W wydarzeniu tym uczestniczyli znamienici goście, w tym książęta: Bolesław Kędzierzawy, Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy oraz Odon, syn Mieszka Starego.



Kościół jest trójnawową bazyliką bez transeptu, zamkniętą trzema apsydami, dwoma od strony wschodniej i jedną po zachodniej wciśniętej między dwie wieże.



Grubość murów kościoła sięga 90 centymetrów, a głównym materiałem użytym do jego budowy były kamienie polne zalane zaprawą wapienną. Zewnętrzne i wewnętrzne lico murów zostało wyłożone kostką granitową i piaskowcową.



Wejście do kościoła odbywa się przez renesansową kruchtę, dobudowaną w 1569 roku.



Jej zadaniem była ochrona cennego, romańskiego portalu wykonanego z piaskowca krzemienistego.



Tympanopn portalu przedstawia Najświętszą Marię Pannę z Dzieciątkiem Jezus, adorowaną przez aniołów. Wokół znajduje się archiwolta zdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi. Nad głowicami kolumn wspierających portal można jeszcze dopatrzyć się sceny Zwiastowania NMP oraz wieczerzy w Kanie Galilejskiej.



O ile z zewnątrz mogliśmy podziwiać prawie czysty romański styl kościoła, to w środku znajdziemy już wiele akcentów gotyckich. Dotyczy to zwłaszcza przebudowanych w XV wieku dwóch bocznych naw.



Idziemy w kierunku ołtarza głównego.



Jego wygląd jest bardzo skromny, tylko drewniany krucyfiks na ścianie podkreśla jego charakter.



Gotycki portal prowadzący z prezbiterium do zakrystii z datą 1487.



Dwie boczne nawy od strony ołtarza głównego zamknięto ładnymi, kutymi kratami. Znajdują się w nich współczesne ołtarze. Ładne krzyżowo-żebrowe sklepienia obu naw nie zmieniły się od przebudowy kościoła w 1473 roku.






Kierujemy się teraz ku tylnej części kościoła.



Zamyka ją oryginalna absyda, podzielona na dwa poziomy. W jej górnej części na balkonie znajdują się organy kościelne.



Dużo ciekawiej prezentuje się dolna część tej absydy. Mamy tutaj jakby drugi ołtarz w nawie głównej, bardzo rzadko spotykane rozwiązanie. Niezwykle cenna jest duża, XII wieczna polichromia wypełniająca wnętrze kopuły.



Ukazuje postać Jezusa Pantokratora w mandorli. Po bokach widać postacie NMP i św. Jana. Poniżej znajduje się pas z popiersiami apostołów, dzisiaj słabo widoczny.



Niewiele się zachowało z dawnego wyposażenia kościoła. Trzeba pamiętać, że świątynia bardzo ucierpiała podczas II wojny światowej, m.in. zniszczeniu uległo całe poszycie dachowe. W kilku miejscach możemy zobaczyć zachowane fragmenty XIV w. polichromii z motywami roślinnymi.



Obok wejścia do zakrystii znajduje się osłonięta szybą rzeźba Chrystusa Pantokratora z XII w.



Zachowały się zdobienia wsporników sklepienia krzyżowego na filarach naw bocznych. Te bliżej prezbiterium ukazują głowy czterech Ewangelistów.



Tu mamy sylwetkę ptaka, prawdopodobnie gołębia.



Kolejny świadek odległych czasów, XII-wieczna płyta nagrobna z piaskowca.



Następne płyty nagrobne, prawdopodobnie kanoników łęczyckich, tym razem na ścianach świątyni.



Kilka uratowanych malowanych desek z oryginalnego XVI-wiecznego stropu.



Stalle gotyckie z początku XVI wieku z herbami Dębno i Sulima.



Po wyjściu z kościoła oglądamy jeszcze jego otoczenie. Na terenie starego cmentarza znajduje się kamienny Krzyż Odkupienia. Upamiętnia ogłoszony w 1933 roku przez papieża Piusa XI Rok Odkupienia dla uczczenia 1900 rocznicy śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Przypomina o tym tablica pod krzyżem. Obelisk swoją formą nawiązuje do surowej sztuki romańskiej.



Miniatura kościoła z brązu. 25 marca 1992 kościół podniesiono do rangi archikolegiaty.



Dzwonnica.



W sąsiedztwie monumentalnej kolegiaty stoi niewielki drewniany kościół pw. św. Mikołaja, który wzniesiono w stylu barokowym około 1761 roku.



Kościół niestety był zamknięty w czasie naszej wizyty. I tym akcentem kończymy naszą wizytę w Tumie.

Lokalizacja kościoła.