Bazylika katedralna w Ostrzyhomiu

Bazylika w Ostrzyhomiu to największy i najważniejszy kościół na Węgrzech. Bazylika jest siedzibą prymasa Węgier, stąd często bywa nazywana katedrą lub bazyliką katedralną. Świątynię, zaprojektowaną przez architektów: Pála Kühnela, Janosa Pakha i Józsefa Hilda, wznoszono w latach 1822–1869. Została wybudowana na miejscu wcześniejszej XII-wiecznej świątyni św. Wojciecha, zniszczonej podczas walk z Turkami. Konsekracji katedry pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha dokonano w 1856 r. w obecności cesarza Austrii Franciszka Józefa I.

Katedra jest malowniczo położona na wzgórzu zamkowym nad brzegiem Dunaju, który w tym miejscu wyznacza granicę pomiędzy Słowacją i Węgrami. Będąc jeszcze po słowackiej stronie warto na chwilę zatrzymać się w miejscowości Štúrovo i podejść na punkt widokowy znajdujący się nad Dunajem. Roztacza się z niego ładny widok na bazylikę oraz na cały kompleks wzgórza zamkowego.



Ze Štúrova widocznym mostem w kilka minut dojedziemy do parkingu znajdującego się u podnóża katedry.



Jeszcze tylko krótki spacer i oto stajemy na placu przed bazyliką. Fasada główna świątyni jest ozdobiona imponującym portykiem z ośmioma ogromnymi kolumnami w stylu korynckim. Ma on klasyczną formę i jest zwieńczony trójkątnym tympanonem. Centralnym punktem bazyliki jest ogromna kopuła o wysokości 100 metrów. Po bokach znajdują się dwie wieże. Mimo niewielkiej wysokości, dodają całej budowli harmonii oraz symetrii.



Przed bazyliką znajduje się figura Matki Bożej Węgierskiej. Została wykonana i odsłonięta w 1906 roku. Autorem rzeźby jest wybitny węgierski rzeźbiarz György Zala.



Kult Matki Bożej Węgierskiej sięga czasów św. Stefana, pierwszego króla Węgier, który w 1038 roku poświęcił swoje królestwo Maryi. Maryja jest ubrana w długą szatę, z koroną na głowie, symbolizującą jej królewski status. Obecność Dzieciątka Jezus symbolizuje Boże błogosławieństwo i opiekę nad wiernymi.



Wewnątrz portyku, na ścianie bazyliki widać cztery duże kamienne herby prymasów węgierskich związanych z powstaniem nowej świątyni - coepit , czyli tego, który zaczął budowę ( Sándor Rudnay ), continuavit , czyli tego, kyóry ją kontynuował ( József Kopácsy ), consecravit , czyli tego, który ją konsekrował ( János Scitovszky ) i consummavit , czyli tego, który zakończył budowę ( János Simor ). Zdjęcie poniżej pokazuje herby Jánosa Scitovszky i Jánosa Simora.



Nad wejściem do świątyni znajduje się płaskorzeźba - Jezus wołający Zacheusza.



Pozbawione naw bocznych wnętrze katedry jest wyjątkowo przestronne. Dwie szerokie nawy krzyżują się pod monumentalną kopułą. Ściany kościoła są pokryte jasnoszarym marmurem, urozmaiconym elementami z czerwonego kamienia. Sklepienia zdobią delikatnie złocone ornamenty.



Obecną dekorację kopuły wykonał Antonio Detoma według projektów Józsefa Lipperta w latach 1885-86. Liczne sztukaterie nawiązują do zdobnictwa renesansowego. Na dolnej krawędzi kopuły istnieje napis w języku łacińskim: ASSUMPTA EST MARIA IN COELUM GAUDENT ANGELI, czyli: Maryja została wzięta do nieba, aniołowie się radują.



Na czterech potężnych filarach podpierających kopułę umieszczono freski czterech wielkich ojców kościoła zachodniego: św. Ambrożego, św. Augustyna, św. Hieronima i papieża św. Grzegorza.



Podchodzimy do prezbiterium.



Strop w tej części świątyni pokrywa duży fresk Ludwiga Moralta Triumf Trójcy Świętej .



Na uwagę zasługuje obraz umieszczony na ścianie ołtarza. Przedstawia scenę Wniebowzięcia NMP autorstwa Michelangelo Grigolettiego z Wenecji. Artysta wzorował się na jednym z dzieł Tycjana, jednak z uwagi na inne proporcje obrazu musiał dokonać pewnych zmian kompozycyjnych. Obraz został namalowany na płótnie i ma wymiary 13,5 x 6,6 metra, co czyni go największym płóciennym obrazem na świecie.



Rzeźby ołtarza głównego wykonał Pietro Bonani, a dekoracje z pozłacanego brązu wykonała wiedeńska pracownia Danninger. Cztery marmurowe posągi stojące na ołtarzu to od lewej do prawej: św. Marcin , św. Gellert z małym św. Imré , św. Wojciech i św. Mor. Marmurowa płaskorzeźba z przodu ołtarza wzorowana jest na Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci. Po obu stronach ołtarza głównego umieszczono ogromne kandelabry podtrzymywane przez posągi aniołów, a na cokołach posągów umieszczono sceny ze Starego Testamentu.



Nieco bliżej znajduje się nowy ołtarz zwrócony w stronę wiernych, który został zaprojektowany zgodnie z postanowieniami Soboru Watykańskiego II. Dzięki złoto-srebrnemu frontowi oraz czerwonemu dywanowi dobrze wpisuje się w ogólny wizerunek świątyni. W tle widać wykonane z litego dębu stalle kanoników oraz fotel prymasowski.



Ponownie pojawia się motyw Ostatniej Wieczerzy.



Na chórze umieszczone są ogromne 77 głosowe organy, wykonane w 1856 r. przez Ludwiga Moosera z Salzburga. Posiadają jedne z największych na świecie piszczałek o wysokości 10 m.



Zbliżenie na rzeźby i ornamenty prospektu organowego.






Na bocznych ścianach świątyni, w pobliżu chóru organowego znajdują się płaskorzeźby wykonane z brązu. Jedna z nich przedstawia Jezusa błogosławiącego dzieci,



a druga ukazuje Jezusa wjeżdżającego na osiołku do Jerozolimy.



Jak już wspominałem, bazylika została wybudowana na miejscu wcześniejszej świątyni św. Wojciecha, zniszczonej podczas walk z Turkami. Jedynym zabytkiem łączącym oba kościoły jest renesansowa Kaplica Bakoczy, która dziwnym trafem przetrwała całą okupację turecką.

Kaplicę zbudował w latach 1506-1511 arcybiskup Tamás Bakoczy z przeznaczeniem na miejsce swojego pochówku. Wnętrze kaplicy jest wykonane z jednolitego czerwonego marmuru Süttő, jedynie ołtarz wykonany jest z białego marmuru z Carrary. Nad ołtarzem wznosił się półkolisty fronton ozdobiony płaskorzeźbami. Kaplica Bakoczy jest jedyną zachowaną budowlą sakralną z czasów renesansu na Węgrzech.

W 1823 roku arcybiskup Sándor Rudnay powierzył architektowi Jánosowi Packhowi zadanie dobudowania do nowej katedry Kaplicy Bakoczy. Packh pociął wnętrze kaplicy na 1600 części, ponumerował je i zainstalował jako kaplicę boczną w nowej katedrze. Bezprecedensowe, szczególne zadanie odbudowy zostało zrealizowane w pół roku.



Kaplica Bakoczy posiada swoją własną kopułę. Zdjęcie poniżej pokazuje jej misterne zdobienia.



W kilku miejscach, na ścianach bazyliki zobaczymy boczne ołtarze. Ten poniżej przedstawia św.Józefa w otoczeniu aniołów.



Wychodząc z bazyliki na jednym z filarów możemy zobaczyć rzeźbę prymasa Jánosa Simora, który doprowadził do zakończenia budowy katedry.



Wokół świątyni znajduje się kilka tarasów widokowych, z których rozciąga się ładny widok na Dunaj i most łączący Węgry ze Słowacją.



Polecam odwiedzenie pokazanej bazyliki, która jest nie tylko ważnym miejscem kultu religijnego, ale również symbolem narodowej i kulturowej tożsamości Węgier. Tym bardziej, że znajduje się w niewielkiej odległości od głównej drogi prowadzącej do Budapesztu.

Lokalizacja bazyliki