Sobór św. Izaaka w Sankt Petersburgu

Sobór św. Izaaka Dalmatyńskiego to największa świątynia w Petersburgu. Pierwszą cerkiew pod wezwaniem tego świętego zaczęto wznosić już w 1710 roku, Piotr I chciał w ten sposób uczcić pamięć swojego patrona, którego święto przypadało w dniu jego urodzin. Obecny, czwarty wariant tej cerkwi został zaprojektowany przez Augusta de Montferranda. Cerkiew budowano prawie 40 lat na bagnistym, niełatwym dla tego typu budowli terenie. Ciężar ok. 300 tys. ton miały utrzymać tysiące drewnianych pali wbitych w grząski grunt. Przedsięwzięcie udało się, wysiłek architektów oraz robotników został uwieńczony sukcesem i w 1858 roku sobór uroczyście otwarto.



Chyba każdy ze zwiedzających jest pod wrażeniem rozmiarów tej świątyni. Centralna część soboru o wymiarach 111 × 98 m wznosi się na wysokość 102 m, wieńczy ją wspaniała złocona kopuła o średnicy 22 m widoczna z każdego niemal miejsca Petersburga. Okalają ją 4 potężne portyki, 4 narożne baszty-dzwonnice i 112 granitowych kolumn o wysokości 17 m i przekroju 1,85 m każda. Na fasadach widnieje ogromna liczba rzeźb i płaskorzeźb.



Do soboru podchodzimy od jego północnego skrzydła. Na fryzie portyku znajduje się napis „Господи, силою твоею возвеселится царь" czyli „Panie, car raduje się Twoją siłą”, który można przyjąć za przesłanie całej budowli. Nad frontonem umieszczono trzy posagi. Od lewej Apostoła Piotra z kluczami do bram królestwa niebieskiego, następnie Jana Ewangelistę z orłem - symbolem siły jego myśli teologicznej i po prawej Apostoła Pawła z mieczem, symbolem jego gorliwej służby Jezusowi Chrystusowi.



Tympanon ukazuje scenę Zmartwychwstania Chrystusa. W centrum kompozycji znajduje się Chrystus, który powstał z grobu, po prawej i po lewej stronie znajdują się aniołowie, a za nimi przerażeni strażnicy i zszokowane kobiety.



Zbliżenie na fragment bębna i złoconej kopuły cerkwi. Na balustradzie kopuły umieszczono 24 posągi aniołów.



Wejście do świątyni znajduje się w jej południowym portyku.



Wnętrze soboru może pomieścić 12-15 tys. osób. Jego ściany zostały wyłożone płytami z marmuru, w odcieniach od białego po jasnoróżowy i wiśniowy z wstawkami w kolorach zielonym, żółtym i czerwonym. Dół ścian wyłożono czarnym łupkiem. Również marmurem, tym razem w odcieniach szarości, różu i wiśni pokryta jest ogromna, licząca ok 4000 m2 posadzka świątyni.

Kierujemy się ku wschodniej części świątyni, gdzie znajduje się imponujących rozmiarów, wysoki na 46 m ikonostas ozdobiony koryncką kolumnadą. Okładziny ikonostasu wykonano ze śnieżnobiałego włoskiego marmuru, natomiast kolumny wyłożono płytkami z malachitu. Są tak precyzyjnie dopasowane do siebie pod względem koloru i struktury, że sprawiają wrażenie monolitu.



Centralna część ikonostasu ma kształt łuku triumfalnego. Dwie mniejsze kolumny wspierające łuk wyłożono minerałem lapis lazuli z afgańskich kopalni w Badakhshan. Warto zaznaczyć, że nigdzie na świecie nie użyto go w takich ilościach. Pod łukiem znajdują się wykonane z brązu i pozłocone carskie wrota. Zwykle w cerkwiach są one zamknięte, ale w tym soborze uchylono je by zwiedzający mogli zobaczyć ogromny (28,5 m2) witraż z z wizerunkiem Zmartwychwstałego Zbawiciela w chmurach. To tutaj po raz pierwszy zastosowano witraż jako element dekoracji w cerkwi a wizerunek Jezusa w oknie katedry św. Izaaka stał się wzorem ikonograficznym wielu witraży w kościołach rosyjskich, zarówno w XIX wieku, jak i współczesnych.



Nad łukiem znajduje się rzeźbiarska kompozycja „Chrystus, Król Chwały”



Wyżej znajduje się mozaika Ostatnia Wieczerza. Jest ona szczególna, bo można ją wyjmować. Waży 5 ton. Była prezentowana w Wielkiej Brytanii i Francji.



Zwieńczeniem tej części ikonostasu jest polichromia przedstawiająca Sąd Ostateczny






W niszach ikonostasu, pomiędzy kolumnami i pilastrami znajdują się trzy rzędy ikon. Jak wszystko w tej świątyni, zadziwiają wielkością, zwłaszcza te umieszczone w dolnym rzędzie.



Zdjęcie poniżej pokazuje fragment ikonostasu znajdujący się na prawo od carskich wrót. Zgodnie z kanonem druga ikona w dolnym rzędzie przedstawia patrona świątyni, św. Izaaka Dalmatyńskiego. Patrząc na zdjęcia, może nam się wydawać, że ikony te zostały wykonane techniką malarską. Dopiero zbliżenie się do nich na niewielką odległość pozwala zobaczyć, że składają się z tysięcy drobnych kawałków specjalnego szkła - smalta, barwionego w ilości ok 12 000 odcieni. Niewielkie rozmiary kawałków szkła, a także prawie niezauważalne różnice w odcieniu sąsiadujących ze sobą płytek sprawiają, że mozaiki te wyglądają jak obrazy malowane pędzlem. Prace nad poszczególnymi ikonami trwały latami. Po ułożeniu szklanych płytek następowało jeszcze ich szlifowanie w celu wyrównania nierówności a następnie polerowanie.



Poza głównym ołtarzem ikonostas skrywa jeszcze dwa boczne, św. męczennicy Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Aleksandra Newskiego. Oba mają podobny wygląd niewielkiej kaplicy. Na zdjęciu niżej jest ten, poświęcony św. Katarzynie



Nad kaplica ustawiono postać Jezusa Zmartwychwstałego.



Po wybudowaniu świątyni w jej wnętrzu znajdowało się również kilka mniejszych ołtarzy. Dzisiaj pozostał jeden poświęcony Matce Bożej Tychwińskiej.



Prostokątne wnętrze soboru zostało podzielone dwoma rzędami pylonów na trzy nawy. Cztery środkowe pylony dźwigają wielką kopułę a zarazem wyznaczają dwie krzyżujące się osie świątyni: północ-południe oraz wschód-zachód. Jak już pisałem po wschodniej stronie śwątyni znajduje się główny ołtarz i ikonostas. Wybierając pozostałe kierunki dojdziemy do trzech wspaniale rzeźbionych, monumentalnych dębowych drzwi. Brama północna poświęcona jest św. Izaakowi z Dalmacji i św. Mikołajowi, południowa zawiera wątki z życia św. Włodzimierza z Kijowa i Aleksandra Newskiego, a zachodnia sceny z życia Apostołów Piotra i Pawła.

Na zdjęciu poniżej prezentuję drzwi południowe. Nad każdymi drzwiami znajduje się płaskorzeźba będaca ogólnym przesłaniem. Ta poniżej nawiązuje do obchodów poświęcenia Świątyni Jerozolimskiej.



Każde skrzydło drzwi jest podzielone na cztery kasetony z kompozycjami rzeźbiarskimi. Tu na powiększeniach mamy po lewej od góry sceny „Książę Włodzimierz przyjmuje powracających ambasadorów” i „Chrzest księcia Włodzimierza w Chersonezie" a po prawej „Aleksander Newski odrzuca propozycję nuncjusza papieskiego o przyjęciu katolicyzmu” i „Umierający Aleksander Newski przyjmuje święcenia monastyczne"



Na kolejnych zdjęciach, w jeszcze większym powiększeniu chciałem pokazać, jak precyzyjnie oddano szczegóły danej sceny. Warto zwrócić też uwagę z jakim artyzmem wykonano figury stanowiące obramowanie każdego kasetonu.

„Aleksander Newski odrzuca propozycję nuncjusza papieskiego o przyjęciu katolicyzmu”



„Zwycięstwo Aleksandra Newskiego nad Szwedami”



„Oswobodzenie św. Izaaka przez Aniołów”



„Wybór św. Mikołaja na tron arcybiskupi”



Wracamy teraz na sam środek soboru i spoglądamy do góry.



Kolejne zdjęcie pokazuje bardziej szczegółowo wygląd wnętrza bębna i kopuły. Wspaniale prezentuje się najniższy poziom bębna, gdzie pomiędzy posagami aniołów umieszczono obrazy z wizerunkiem 12 Apostołów. Duże okna tworzące wyższy poziom bębna oświetlają całą kompozycję.



Całość uzupełnia wypełniający wnętrze kopuły plafon „Matka Boża w Chwale” o powierzchni 816 m2, stworzony przez wybitnego artystę XIX wieku K. Bryullova. Kompozycję plafonu dopełnia rzeźba gołębicy, szybująca pod sklepieniem na wysokości 86,5 m - symbol Ducha Świętego. Wykonany jest z miedzi, waży 84 kg, a rozpiętość skrzydeł gołębia ma 2,06 m. Połysk rzeźbie nadaje nałożona na niego warstwa srebra.



Na koniec opisu tego soboru chciałbym pokazać kilka zbliżeń jego detali. Zwykle dopiero w domu, na ekranie komputera mamy okazję je dokładnie zobaczyć. Na początek kilka zdjęć wystroju rzeźbiarskiego. Wszystkich rzeźb w świątyni jest ponad dwieście.









Kolej na obrazy i mozaiki, których jest około 120.






Warto jeszcze wspomnieć o ładnych, ażurowych żyrandolach oświetlających ten sobór. Jest ich siedem, a każdy waży około 3 ton.



Zwiedzanie soboru zajęło nam około 1 godziny. Jeszcze raz spoglądamy na ikonostas, który zrobił na nas chyba największe wrażenie w tej świątyni. Sylwetki ludzi wokół niego pozwalają ocenić jego rozmiar.



Kierując się ku wyjściu jeszcze warto spojrzeć na bogato zdobione sklepienie kolebkowe tej cerkwi.



Chyba tylko w imperialnej Rosji mogła powstać tak monumentalna świątynia. Samo przygotowanie fundamentu zajęło pięć lat. W tym czasie wbito w grunt 10762 sosnowe pale o średnicy 26-28 cm i długości 6,5 m. Następnie przystąpiono do układania kamiennych fundamentów. W sumie przez 5 lat budowy fundamentu pracowało przy tym 125 tysięcy kamieniarzy, cieśli, kowali oraz robotników innych specjalności. Ogólnie przyjmuje się, że w czasie czterdziestu lat budowy soboru pracowało przy nim 400 tysięcy osób, z czego około 1/4 zmarła, czy to z chorób, czy na skutek wypadków. Tylko złocenie świątyni zajęło trzy lata. Zużyto przy tym 400 kg złota, z czego 100 na złocenie kopuły. Dziś kopułę soboru widać z daleka i jest ona obok pomnika Jeźdźca Miedzianego, Iglicy gmachu Admiralicji oraz wież Twierdzy Pietropawłowskiej jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Sankt Petersburga.

Lokalizacja soboru