Pustelnia Złotego Lasu w Rytwianach

Miejsce, które chciałbym Wam dzisiaj pokazać jest znane jako Sanktuarium Ciszy. Już samo położenie pośród lasów puszczy rytwiańskiej sprzyja takiej nazwie, ale głównie jest ona związana z działającym na tym terenie Relaksacyjno-Kontemplacyjnym Centrum Terapeutycznym SPeS. Skrót SPeS od łacińskiego – Salus per Silentium - oznacza „Zdrowie przez Ciszę”. Czy można znaleźć lepsze miejsce do realizacji tego celu, jak dawny klasztor kamedułów ? To tutaj, w odbudowanych pomieszczeniach dawnego eremu, z dala od cywilizacji, bez dostępu do telewizji i internetu, w skromnych pokojach można w spokoju odpocząć od natłoku codziennych spraw. Idealne miejsce dla przepracowanych biznesmenów, dyrektorów korporacji czy handlowców chcących podreperować zdrowie korzystając z takich atrakcji, jak pobyt na świeżym powietrzu, korzystanie ze zdrowej kuchni, jazda na rowerze, sauna, masaże itp.

A wszystko w pięknej scenerii dawnego klasztoru kamedułów. Historia tego miejsca rozpoczyna się w 1617 roku. Wówczas to zatwierdzono fundację wojewody krakowskiego Jana Magnusa Tęczyńskiego na rzecz Ojców Kamedułów, którzy kilka lat wcześniej osiedli w pierwszym polskim eremie na Bielanach Krakowskich. Kamień węgielny pod budowę położył dnia 1 maja 1624 roku biskup krakowski Marcin Szyszkowski. Prace budowlane kościoła i budynków klasztornych wraz z domkami pustelniczymi trwały do roku 1637, kiedy to biskup krakowski Tomasz Oborski konsekrował świątynię nadając jej wezwanie Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny.



Zwiedzanie tego sanktuarium proponuję zacząć od przejścia przez trzy bramy położone na głównej osi wychodzącej ze świątyni. Bramy kiedyś odgradzały zakonników od świata zewnętrznego. Każda z bram odzwierciedla reguły założyciela zakonu, św. Romualda z Rawenny. Pierwsza z nich to brama modlitwy, o czym wymownie mówi napis "Ora et labora" - Módl się i pracuj. Reguła bardziej przypisywana jest benedyktynom, ale została również przejęta przez kamedułów, którzy wywodzą się od benedyktynów. Przypomina o tym widok dwóch gołębi pijących z jednego kielicha na furcie bramy, symbol jedności z benedyktyńskim pniem zakonu.



Po minięciu bramy idziemy teraz alejką wzdłuż dwóch kamiennych murów. Na jego ścianach możemy zobaczyć zdjęcia ilustrujące stan zabudowań klasztornych przed renowacją i po jej zakończeniu.



Przed nami kolejne dwie bramy i następne dwie ważne reguły zakonu kamedułów - Milczenie i Samotność. Trzecia brama przechodzi przez dawny budynek klasztorny. Tutaj znajdowała się również furta klasztorna. Na co dzień wstęp dalej, m.in. do kościoła był możliwy tylko dla mężczyzn. Kobiety mogły wejść do środka tylko trzy razy w roku.



W końcu stajemy przed fasadą klasztornego kościoła. Jego prosta, prawie pozbawiona ozdób sylwetka raczej nie zachęca do zwiedzania. Jednak okazuje się, że podobnie, jak w przypadku kamedułów, którzy pod prostą, białą szatą skrywają bogate i otwarte na modlitwę wnętrze, również wnętrze tego kościoła kryje w sobie wiele atrakcji wartych zobaczenia.



Zaraz się o tym przekonamy, jeszcze tylko spoglądamy na sylwetki świętej Agaty



i świętej Barbary ustawione na dziedzińcu przed kościołem.



Wejście do kościoła jest obramowane kamiennym portalem.



W czasie naszej wizyty wnętrze świątyni, a właściwie jej dwie boczne ściany były poddawane pracom renowacyjnym i zakryte folią budowlaną. Za to pełnym blaskiem lśnił odnowiony już strop świątyni z bogatą sztukaterią i polichromiami. Tematyka fresków jest zgodna z duchowością kamedulską, dlatego odnajdziemy tutaj wątki maryjne, sceny z życia Jezusa a także przedstawienia świętych wywodzących się z benedyktyńskich i kamedulskich zgromadzeń.



Przeciskając się pomiędzy rozstawionym rusztowaniem podchodzimy pod ołtarz główny z roku 1630, autorstwa Georga Zimermanna. Wspaniały przykład barokowej stolarki i snycerki. W centrum znajduje się obraz "Zwiastowanie NMP" autorstwa o. Venanty da Subiaco z 1632 roku. Jest on też autorem większości obrazów znajdujących się w kościele.



Stojąc w miejscu, skąd wykonałem ostatnie zdjęcie widzę podłużne wejście zwieńczone łukiem, prowadzące do pomieszczenia za ołtarzem. Chwila konsternacji, można tam wejść, czy nie ? Zakazu nie ma, więc wchodzę. I oto, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, przenoszę się do czasów, kiedy wnętrze to wypełnione było modlitwą zasiadających w drewnianych ławach zakonników. Mam wrażenie, że w tym pomieszczeniu nic się nie zmieniło od 400 lat.



Na odwrotnej stronie ołtarza głównego umieszczono dwa obrazy. Ten znajdujący się wyżej ukazuje "Jezusa u słupa". Ciekawostką jest umieszczenie na nim tzw. arma Christi, czyli narzędzi męki pańskiej. Jest więc Krzyż, narzędzie odkupienia, o niego są oparte włócznie żołnierzy, drabina używana przy krzyżowaniu, młotek i gwoździe - narzędzia samego krzyżowania, bicze, korona cierniowa, czy nawet gąbka, którą nasączono octem i podano Jezusowi do picia.



Drugi z obrazów bywa nazywany Madonną Ciszy. Znajduje się w Rytwianach od początku istnienia klasztoru i został tu przywieziony z Włoch wraz z pierwszymi kamedułami.



Rozglądamy się wokół. Na ścianach duże obrazy autorstwa o.Venantego: "Śmierć bogacza i ubogiego" oraz obraz przedstawiający św. Romualda wręczającego model eremu rytwiańskiego Trójcy Świętej.



Niezwykłe wrażenie robią drewniane, barwnie ozdobione stalle.



Obrazy na nich przedstawiają sceny z męczeństwa Pięciu Braci Męczenników oraz odniesienie do najważniejszych wydarzeń z dziejów zakonu.






Na zapleckach mamy  sceny ukazujące życie codzienne zakonników.



Podobnie, jak w nawie głównej i tutaj sufit został bogato udekorowany sztukateriami oraz barwnymi polichromiami. Te w lunetach i medalionach zawierają podobizny wybitnych postaci związanych z historią zakonu kamedułów.



Będąc w okolicy ołtarza zaglądamy jeszcze do dawnego kapitularza. Obecnie jest to kaplica św. Krzyża i również zachwyca bogatym wystrojem wnętrza.



Obok ołtarza znajduje się wnęka z grobowcem Radziwiłłów, ostatnich właścicieli Rytwian. Spoczywają tutaj książę Maciej Radziwiłł, jego żona Róża z Potockich i ich syn Artur, porucznik Wojska Polskiego (zginął w kampanii wrześniowej 1939 r.).



Zanim wyjdziemy z kościoła, zaglądamy jeszcze do dwóch bocznych kaplic. Pierwsza, na lewo od głównego wejścia to kaplica pw. św. Jana Chrzciciela.



I tutaj sklepienie kaplicy zdobią manierystyczne sztukaterie.



W podobnym stylu urządzono drugą kaplicę pw. św. Romualda.



Na ścianie możemy zobaczyć epitafium Stanisława Łukasza Opalińskiego, jednego z właścicieli Rytwian, zm. w 1704r. Postacie kobiece obok portretu szlachcica przedstawiają dwie żony Opalińskiego. Jedna z nich, Anna Dziulanka była prostą chłopką, w której zakochał się Opaliński i nie zważając na konsekwencje poślubił. O tym mezaliansie było głośno w całej Europie. Niestety miłość przetrwała tylko 5 lat za sprawą śmierci Dziulanki. Kolejne małżeństwo też długo nie przetrwało, tym razem z powodu śmierci drugiej żony Zofii Leszczyńskiej. Owdowiały szlachcic wstąpił do marynarki i wkrótce zmarł.



W 1712 roku jego siostrzenica Elżbieta Sieniawska sprowadziła ciało do Rytwian i umieściła je w podziemnej krypcie kaplicy św. Romualda. Do krypty prowadzą kamienne schody obramowane balustradą z czarnego marmuru.



Sarkofag Opalińskiego i znamienny napis na ścianie "Kim ty jesteś - ja byłem, kim ja jestem - ty będziesz".



W głębi krypty znajduje się ładny ołtarz św. Stanisława Kostki.



Kameduli przebywali w Rytwianach 201 lat. Mocą dekretu carskiego z 1819 roku klasztor został skasowany. Ostatni mnisi opuścili pustelnie w 1825 roku. Jak już wspomniałem, obecnie działa tutaj Relaksacyjno-Kontemplacyjne Centrum Terapeutyczne SPeS. Ważna rolę w trakcie pobytu tutaj na turnusach terapeutycznych odgrywają dawne ogrody zakonne z infrastrukturę wypoczynkową, oczkiem wodnym, altanami, ławeczkami i alejkami spacerowymi. Z przyjemnością i my nimi pospacerowaliśmy.



Zakątek z uprawą winorośli






50 lat temu wnętrza klasztoru były miejscem, w którym rozgrywała się akcja serialu "Czarne chmury". Przypomina o tym niewielkie muzeum znajdujące się na piętrze kościoła oraz kilka rekwizytów, jak ta kareta na dziedzińcu klasztoru.



Jeszcze ostatnie spojrzenie na odnowione zabudowania klasztorne, dzisiaj pełniące funkcje hotelowe. Jeśli szukacie spokojnego miejsca na niedzielną wycieczkę, to polecam tę do pustelni w Rytwianach. Myślę, że teraz już wszystkie obiekty są po remoncie, co pozwoli zobaczyć je w pełnej krasie.



Lokalizacja miejsca