Wzgórze Katedralne we Fromborku

550 rocznica urodzin Mikołaja Kopernika to dobry moment, by pokazać na blogu miejsce, gdzie spędził większość swojego życia i gdzie powstało jego słynne dzieło "O obrotach sfer niebieskich". Frombork, bo o nim tutaj mowa, mimo że jest niewielkim miastem, może poszczycić się wieloma zabytkami. W dzisiejszym poście skupię się na tych znajdujących się na Wzgórzu Katedralnym. Historia tego miejsca zaczyna się pod koniec XIII wieku, gdy najazdy plemion pruskich spowodowały zniszczenie kościoła katedralnego w pobliskim Braniewie.

Staraniem biskupa Henryka Fleminga jako nową lokalizację katedry wybrano wzniesienie Wysoczyzny Elbląskiej znajdujące sią w okolicy dzisiejszego Fromborka. Znaleziono tam dogodne warunki dla budowy kościoła, a także większe możliwości jego obrony. W 1278 roku przeniesiono do Fromborka siedzibę diecezji warmińskiej. Wkrótce na wzgórzu wybudowano pierwszy, jeszcze drewniany kościół katedralny. Wznoszenie murowanego kościoła rozpoczęto w następnym stuleciu. W 1342 roku miała miejsce konsekracja prezbiterium, a w 1388 zakończono prace przy zachodniej kruchcie. Jednocześnie, stopniowo wokół katedry wzniesiono fortyfikacje, likwidując i niwelując starsze drewniano-ziemne obwałowania obronne. Od początku XV wieku obszar wewnątrz murów zaczęto wypełniać zabudową, która dotrwała do naszych czasów. Dzisiaj tworzy malowniczy kompleks kościelny, który szczególnie atrakcyjnie wygląda, gdy go zobaczymy z pobliskiej Wieży Wodnej.



Wzniesienie nie jest wysokie, liczy raptem 21 m n.p.m. Po drodze do katedry oglądamy fragment północnych zabudowań pełniących jednocześnie element fortyfikacji Wzgórza Katedralnego.



O obronnym charakterze zabudowań wzgórza przekonujemy się wchodząc na jego teren przez Bramę Zachodnią. W pierwszej chwili może się wydawać, że właśnie weszliśmy na teren jakiegoś zamku. W widocznej w głębi wieży znajdowało się mieszkanie Mikołaja Kopernika. Korzystał z niego, gdy nocował na terenie Wzgórza. Jednak na co dzień korzystał z gościnności jednej z kanonii znajdujących się poza obrębem murów, gdzie miał lepsze warunki do prowadzenia obserwacji nieba.



Wzgórze swoją nazwę wzięło od znajdującej się tutaj katedry. Wykonana z cegły świątynia reprezentuje styl późnego, pozbawionego ozdób gotyku. Jedynie jej zachodnia fasada wyróżnia się ładnym trójkątnym szczytem z szerokim arkadkowo-maswerkowym fryzem. Wejście do katedry prowadzi przez XVI wieczną kruchtę. Jej ozdobą jest sterczynowy szczyt oraz portal wykonany z kamienia gotlandzkiego.

Oficjalna nazwa katedry to Archikatedra Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku.



Wewnątrz kruchty zobaczymy dużo ładniejszy portal wewnętrzny. Jego ozdobą są postacie apostołów, aniołów, proroków i świętych. Znajdziemy tu również panny mądre i głupie. Zewnętrzną krawędź portalu ozdobiono pełzającymi stworami i hybrydami, zapewne symbolizującymi grzech i zło. Wewnętrzny tympanon ma typową dekoracją maswerkową.



Wnętrze tej świątyni zaskakuje swoją długością liczącą 97 m. Stojąc przy wejściu wydaje nam się, że główny ołtarz ginie gdzieś w oddali. Z gotyckiego wyposażenia katedry niewiele pozostało do naszych czasów. Co cenniejsze rzeczy zostały zrabowane w czasach szwedzkiego potopu. Nie trafiły jednak do szwedzkiego skarbca, gdyż zatonęły wraz ze statkiem w czasie sztormu. Trzynawowe, halowe wnętrze katedry przykrywa gwiaździste sklepienie, wsparte na czternastu ośmiobocznych filarach i ostrołukowych arkadach międzynawowych.



Zanim rozpoczniemy zwiedzanie katedry, z pewnym zaskoczeniem oglądamy otoczony barierkami pulpit organowy umieszczony w pobliżu wejścia do katedry, w jego prawej nawie. Zwykle znajduje się na chórze, jednak w tej katedrze jest inaczej.



Wszystko dlatego, że nie mamy tutaj typowego chóru. Nad wejściem znajduje się empora z prospektem organowym wykonanym w 1684 roku przez Daniela Nitrowskiego, mistrza organowego z Gdańska. Powstał niezwykle wartościowy instrument, który 250 lat później został rozbudowany o dodatkowe głosy. Organy należą do czołówki krajowej, jeśli chodzi o ich brzmienie, co doceniają krajowi i zagraniczni muzycy biorący udział w Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Organowej, który corocznie odbywa się latem we Fromborku.



Możecie sie o tym przekonać klikając na poniższy przycisk. Grany utwór to "Danse macabre" Camille Saint-Saënsa w znakomitej interpretacji Arkadiusza Popławskiego, który przez kilka lat pełnił funkcję organisty w katedrze fromborskiej.

  (włącz/wyłącz muzykę)

W katedrze znajdują się 23 ołtarze, większość z nich prezentuje styl barokowy i pochodzi z XVII wieku. Idąc w kierunku prezbiterium możemy przyjrzeć się im z bliska. Zaczynamy od lewej nawy.

Ołtarz św. Marcina.



Ołtarz Wniebowzięcia NMP.



Ołtarz Matki Boskiej Bolesnej.



Po bokach ołtarza znajdują się figury św. Piotra



i św. Pawła.



Przy północnej ścianie katedry znajduje się najcenniejszy z ołtarzy fromborskich, pochodzący z 1504 roku poliptyk. Zdjęcie pokazuje wygląd ołtarza sprzed kilku lat. Jest on systematycznie rekonstruowany i co jakiś czas we wnękach bocznych skrzydeł ołtarza możemy zobaczyć odnowioną scenę. Dawniej ten ołtarz znajdował się w prezbiterium i pełnił rolę głównego ołtarza w katedrze.



Pośrodku ołtarza znajduje się figura Najświętszej Maryi Panny. Na skraju jej płaszcza znajduje się napis: „Regina caeli laetare alleluja, ora pro nobis. – Gloria laus et honor Tibi sit, quae genuisti Salvatorem Christum Dominum nostrum, qui verbo saecula fecit”.= „Królowo nieba, raduj się alleluja, módl się za nami. Chwała, sława i cześć niech będzie Tobie, Która zrodziłaś Zbawiciela, Chrystusa, Pana naszego, Który słowem stworzył świat”



Przed prezbiterium znajduje się ołtarz św. Stanisława Kostki.



Ołtarz Najświętszego Sakramentu przy którym obecnie odprawiane są Msze święte.



Prezbiterium jest najstarszą częścią katedry i ma kształt wydłużonego prostokąta. Jego boczne ściany zdobią monumentalne, barokowe stalle wykonane w warsztacie Krzysztofa Pueckera z Reszla.



Ciekawostką, niespotykaną gdzie indziej, są zawieszone na stropie kapelusze kardynalskie oraz tiara papieska. Upamiętniają ośmiu biskupów warmińskich, którzy doszli do godności kardynała. Tiara natomiast przypomina, że biskup  Eneasz Sylwiusz Piccolomini został papieżem w rok po objęciu funkcji biskupa warmińskiego. Po konklawe przyjął imię Piusa II.



Ołtarz główny pochodzi z lat 1748-50. Został Wykonany z czarnego, białego i różowego marmuru według projektu Franciszka Placidiego na zlecenie biskupa Adama Grabowskiego. W centrum duży obraz przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny autorstwa Stefana Torellego z 1752 roku. W zwieńczeniu obraz Męczeństwo Świętego Andrzeja wykonany również przez Stefana Torellego.



Przechodzimy teraz do nawy południowej. Przed nami ołtarz św. Mateusza.



Na ścianie południowej katedry znajduje się epitafium poświęcone Mikołajowi Kopernikowi z 1735 roku ufundowane przez kanoników Kapituły Warmińskiej.



Ołtarz św. Karola Boromeusza i św. Rozalii.



Ołtarz św. Tomasza.



Kierując się ku kolejnemu ołtarzowi św. Krzyża, mijamy nagrobek Mikołaja Kopernika. W 2005 r. polscy naukowcy po roku poszukiwań odnaleźli grób i szczątki Mikołaja Kopernika właśnie pod ołtarzem św. Krzyża we fromborskiej katedrze. Była to sensacja światowa, bo grobu astronoma szukano już od dziesięcioleci. Naukowcy dowiedli niemal na 100 proc., że to szczątki Kopernika. Dowodem było m.in. badanie porównawcze DNA kości i włosa znalezionego w księgach astronoma.



W roku 2010 ponownie dokonano pochówku szczątków astronoma. Przez szybę w podłodze możemy zobaczyć trumnę i portret Mikołaja Kopernika.



A oto i sam ołtarz św. Krzyża.



Ołtarz pod wezwaniem świętych Judy Tadeusza i Szymona.



Ołtarz św. Bartłomieja.



Na południowej ścianie katedry za ładną, kutą kratą znajduje się kaplica Szembeka.



Zwykle jest zamknięta, ale udało mi się zrobić zdjęcie jej wnętrze przez otwór w kracie. Na wprost znajduje się ołtarz Zbawiciela, po bokach w medalionach możemy zobaczyć podobizny świętych.



W katedrze znajduje się około sto płyt nagrobnych i epitafiów. Mnie utknęła w pamięci zwłaszcza ta na zdjęciu poniżej. Wpisuje się w klimat utworu granego na organach.



Warto jeszcze przyjrzeć się barwnym witrażom zdobiących okna katedry. Mimo, że większość oryginalnych została zniszczona w czasie II WŚ, to do dzisiaj znaczną ich część zrekonstruowano.









Opuszczając kościół spoglądamy jeszcze na prawą nawę katedry.



Duże rozmiary nawy głównej sprawiły, że ambonę usytuowano pośrodku głównego korpusu kościoła. Na zdjęciu poniżej możemy obejrzeć ją dokładniej.



Po wyjściu z katedry kierujemy się ku pobliskiej Wieży Radziejowskiego. Był czas, gdy pełniła funkcje obronne mając w arsenale  armaty, potem przebudowano ją na dzwonnicę dla pobliskiej katedry. Obecnie w jej podziemiach znajduje się planetarium, a sama wieża jest świetnym punktem widokowym na okolicę.



Dawno nie byliśmy w planetarium, dlatego kupujemy bilety i udajemy się na seans do podziemi wieży. Siedząc w wygodnych fotelach odbyliśmy ciekawą podróż do odległych gwiazd i planet.



Kolejną atrakcją, która czeka w wieży jest wahadło Foucaulta. Jeśli ktoś do tej pory miał wątpliwości, czy ziemia  kręci się wokół swojej osi to tutaj może naocznie się o tym przekonać.



Nasza wizyta na wieży trwała ok 15 minut i faktycznie podczas zejścia było już widać, że wahadło pokazuje inny punkt na jego obwodzie niż podczas wejścia.



Będąc na wieży mamy doskonały widok na wszystkie strony świata. Niezwykle efektownie widać stąd katedrę i południowe umocnienia wzgórza. Biały budynek na prawo od katedry, częściowo zasłonięty drzewami to dawny pałac biskupi, obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika.



Ładnie stąd się prezentują wody Zalewu Wiślanego. Na horyzoncie możemy też zobaczyć cienką linię Mierzei Wiślanej.



Zbliżenie na port we Fromborku.



Po zejściu z wieży obchodzimy katedrę od południa zmierzając do Muzeum Mikołaja Kopernika.



Już pierwsze eksponaty wystawowe zdradzają tematykę muzeum.



Jednak przemierzając kolejne sale najpierw oglądamy eksponaty związane z wystrojem wnętrz. Głownie mebli oraz pieców kaflowych, a także kafli używanych do budowy pieców.



W innych pomieszczeniach znajduje się spora ilość gablot z ceramiką, naczyniami liturgicznymi wykonanymi ze srebra lub cyny oraz zastawami stołowymi.



Bogate zbiory pokazano w części muzeum poświęconej fromborskim witrażom.



Znajdziemy tutaj oryginalne, zrekonstruowane fragmenty witraży z połowy XIX wieku.



Wszystkie ładnie wyeksponowane i podświetlone.



Dopiero na pierwszym piętrze znajdują się sale poświęcone Mikołajowi Kopernikowi.



Zaraz na wstępie wita nas wspaniałe dzieło Jana Matejki ukazujące Kopernika podczas obserwacji nieba.



Odtworzono tutaj również pokój astronoma.



W wydzielonym miejscu, na środku sali pod sztucznym niebem z gwiazdozbiorami, znajdują się kopie urządzeń. które służyły Kopernikowi do obserwacji gwiazd i planet.



Jest też najważniejsze dzieło wielkiego astronoma - " O obrotach sfer niebieskich ".



Na drugim piętrze muzeum możemy zobaczyć wstawy czasowe. W czasie naszego pobytu tematem przewodnim była Reformacja w Kościele oraz rzeźba kościelna.







Nie mogło zabraknąć postaci Marcina Lutra.



Powoli opuszczamy Wzgórze Katedralne we Fromborku. Jeszcze spoglądamy z bliska na spiżowy pomnik wielkiego astronoma z 1973 roku, postawiony dla uczczenia 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Ani się człowiek nie obejrzał, a kilka dni temu obchodziliśmy 550 rocznicę jego urodzin.



Wczesna godzina naszej wycieczki pozwoliła na poznanie innych ciekawych miejsc we Fromborku. Ten post już się zrobił trochę przydługi, dlatego relację ze spaceru po  mieście pokażę innym razem.

Lokalizacja pokazanego miejsca.