Szopka neapolitańska to odmiana szopki bożonarodzeniowej z Neapolu, która cieszy
się takim samym wielkim powodzeniem we Włoszech, jak w Polsce szopki krakowskie.
Po raz pierwszy szopka w Neapolu stanęła w XIII wieku, w kościele Santa del
Presepe. Szczyt popularności i kunsztu wykonania szopek neapolitańskich przypada
na wiek XVIII. Wykonywano je na dworach królewskich i książęcych, w domach
mieszczańskich i biednych chatach. Były zwyczajowymi podarkami w okresie Bożego
Narodzenia.
Wykonane są najczęściej z malowanej terakoty, rzadziej z korala lub muszli
morskich. Scenerią jest architektura Neapolu bądź krajobraz jego okolic. Były
często dziełem najlepszych włoskich architektów, rzeźbiarzy, złotników i
krawców. Wykonane z wielkim realizmem, odwoływały się do scen z życia
codziennego; poza postaciami Świętej Rodziny i pasterzy, zapełniały się
figurkami rzeźników, winiarzy, tkaczy, garncarzy, ukazanych przy swoich
warsztatach. Realizm scen podkreślają rekwizyty zaczerpnięte z codzienności:
studnia, piec, stawiane w centrum szopki, częsty jest motyw jadła: kosze owoców,
ryb, michy makaronu, bochny chleba.
Przedstawiane postacie ukazane są w całym bogactwie gestów, wyrazistości mimiki
i grymasów, odciskają się na nich i piękno i ułomności ludzkie. Stroje z epoki,
nadające dynamizmu postaciom, szyte są z najlepszych tkanin, złocenia wykonane z prawdziwego złota. Niezwykłym
osiągnięciem perspektywy uzyskanej grą świateł i konsekwentnym budowaniem planów
na niewielkiej przestrzeni są kompozycje, których scenerią są wąskie, kamienne
uliczki Neapolu czy górzysty krajobraz za miastem. Niektóre szopki tak dalece
zatraciły się w swym realizmie, że zupełnie brak w nich akcentów religijnych,
przedstawiają zwykłych ludzi, wykonujących swą codzienną pracę.
Chyba najlepszym przykładem szopki neapolitańskiej jest ta umieszczona w pomieszczeniach pałacu w Casercie. Oprócz klasycznej szopki i karczmy jest tu karawana Gruzinów oraz liczne postacie ze świata ludowego i chłopskiego. Szopka pochodzi z 1844 roku, ale wiele jej oryginalnych elementów zaginęło i dopiero w 1988 roku ponownie ją udostępniono dla zwiedzających. Brakujące fragmenty pieczołowicie odtworzono na podstawie zachowanych ilustracji i obrazów. Szopka jest sporych rozmiarów, zdjęcia pokazują jej wygląd z różnych stron.