Camposanto Monumentale

Campo santo – w języku włoskim oznacza “święte pole” – terminem tym określa się typ cmentarza w formie czworobocznego dziedzińca. Dziedziniec ten otoczony jest otwierającym się do wewnątrz arkadowym lub kolumnowym krużgankiem. Grobowce i tablice epitafijne nie znajdują się na samym dziedzińcu, ale w obrębie krużganka. Campo santo komponowane było często z założeniem ogrodowym. Krużganek połączony był natomiast często z kaplicą. Tego rodzaju typ cmentarza przetrwał we Włoszech aż do połowy XIX wieku.

Najbardziej znanym przykładem takiego cmentarza jest Camposanto Monumentale w Pizie, wchodzący w skład kompleksu Piazza del Duomo. Obecnie odwiedzajacy Plac Cudów turyści głównie skupiają się na zwiedzaniu katedry i baptysterium, niektórzy jeszcze wchodzą na Krzywą Wieżę. Niewiele osób kieruje się do czwartej budowli znajdujacej się nieco na uboczu.

Być może mniejsza popularność tego miejsca wynika z faktu, że z zewnątrz budowla ta nie wyglada tak atrakcyjnie, jak pozostałe budynki na placu. Ot długa marmurowa ściana wypełniona ślepymi arkadami. Ale wystarczy wejśc do środka, zwłaszcza na prostokątny dziedziniec cmentarza, by ujrzeć dużo ładniejszy widok. Tworzy go ciąg delikatnych, arkadowych okien o pięknej, koronkowej konstrukcji.

Cmentarz był ostatnią z budowli powstałych na Piazza del Duomo. Został założony w 1277 roku, aby pomieścić groby, które do tej pory były rozproszone wokół katedry. Początkowo sarkofagi były umieszczane na wewnętrznym dziedzińcu, który zawierał ziemię świętą przywiezioną z Palestyny w czasie II wyprawy krzyżowej (1146). Z biegiem czasu centralne miejsce pozostawiono jako miejsce spoczynku najbardziej szacownych obywateli Pizy, natomiast mniej wybitne osobistości chowano w obrębie otaczających dziedziniec krużganków w ich posadzce.

W XVIII i XIX wieku cmentarz przekształcono w muzeum sztuki sepulkralnej. W tym celu przeniesiono większość nagrobków i sarkofagów z dziedzińca pod łuki krużganków, jednocześnie powiększano ich kolekcję okazami z innych kościołów Pizy, a także okolicznych miast.

Spacerując po krużgankach zobaczymy zarówno wspaniałe grobowce ścienne, jak i mniejsze sarkofagi w formie postumentów czy też epitafiów wmurowanych w ściany budynku. Najwiecej ich umieszczono przy wschodniej ścianie cmentarza. Przyjrzyjmy się im dokładniej.

Pośrodku wschodniej ściany znajduje sie kaplica Dal Pozzo z ołtarzem św. Hieronima oraz dwoma szafami, gdzie są przechowywane relikwiarze świętych.

Grobowiec Ligo Ammannatiego

Grobowiec Fryderyka Magnusa, ucznia Newtona.

Kilka grobowców zdobią pełne zadumy postacie, głównie kobiece.

Wspominałem, że mniej majętni mieszkańcy Pisy mogli co najwyżej liczyć na miejsce pochówku pod posadzką cmentarza. Najczęściej są to zwykłe płyty marmurowe, nawet bez inskrypcji. Ale zdarzają się również bogato zdobione z opisem osoby pochowanej. Oto kilka przykładów.

Zwiedzając cmentarz natrafimy na dużą ilośc dawnych rzymskich sarkofagów. Pochodzą III w n.e. a znalazły się tutaj, gdzyż w średniowieczu praktykowano zwyczaj ich ponownego wykorzystania dla wybitnych obywateli miasta Piza. Niektóre z nich, to prawdziwe dzieła sztuki.

W ciągu XIV i XV wieku ściany wewnętrzne cmentarza pokryły niezwykłe freski, poświęcone tematyce życia i śmierci, wykonane przez dwóch znaczących artystów epoki, Francesca Trainiego i Bonamica Buffalmacca. W efekcie powstała długa na ponad pół kilometra galeria obrazów, która wzbudzała zachwyt odwiedzających cmentarz.

Niestety w czasie ostatniej wojny 27 lipca 1944 roku samoloty amerykańskie dokonały zmasowanego ataku lotniczego na Pizę, która wciąż znajdowała się w rękach hitlerowców. Drewniany dach zapalił się, pokrywajace go ołowiane płyty stopiły się, a płynny metal rozlał się po freskach. Wiele z nich zostało całkowicie zniszczonych, a te nieliczne, które ocalały, były poważnie uszkodzone. Na szczęście, dzięki żmudnej pracy konserwatorów część fresków zostało odnowionych, a uszkodzenia naprawione.

Cmentarz Camposanto Monumentale jest uważany za jedną z 10 najładniejszych nekropolii na świecie. Został również uhonorowany w 1987 roku wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Lokalizacja cmentarza.